Mykobakteriozy to inaczej nazywane choroby wywołane przez prątki tzw. „atypowe”, czyli niegruźlicze”. Prątki atypowe występują w przyrodzie, a naturalnym rezerwuarem są gleba i zbiorniki wodne. Prątki kolonizują przewód pokarmowy, drogi oddechowe i narządy układu moczowo-płciowego. Zakażenie nie przenosi się z człowieka na człowieka oraz prawdopodobnie ze zwierząt na człowieka. Lokalizacja zmian to najczęściej płuca i węzły chłonne, a także skóra. Choroba może zajmować również wiele narządów jednocześnie. Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie badania mikrobiologicznego plwociny lub popłuczyn oskrzelowych albo wycinka tkanki przez lekarza.
Mykobakterioza - choroby człowieka wywoływane przez potencjalnie patogenne (atypowe) mykobakterie. Mykobakterie, zdolne do wywoływania chorób u ludzi w określonych warunkach, nazywane są prątkami potencjalnie patogennymi lub atypowymi, w przeciwieństwie do typowych Mycobacterium tuberculosis (MBT).
Częstość izolacji atypowych mykobakterii w poszczególnych krajach waha się od 0,1 do 24,2% wszystkich izolowanych kultur mykobakterii.
Mykobakterie dzieli się 4 grupy:
Grupa I : prątki fotochromogenne - kultury nabierają żółtopomarańczowego zabarwienia, jeśli zostały wystawione na działanie światła podczas wzrostu. Przedstawiciele: M. kansasii, M. marinum, M. ukerans.
Grupa II : mykobakterie skotochromogenne - kultury są barwione na jaskrawopomarańczowe odcienie, niezależnie od tego, czy hodowano je w świetle, czy w ciemności. Przedstawiciele: M. scrofulaceum, M. aque, M. gordonae, M. flavescens.
Grupa III : prątki niechromogenne- kultury mogą być bezbarwne lub mieć żółtawo-pomarańczowe zabarwienie. Pigmentacja jest niezależna od ekspozycji na światło. Przedstawiciele: M. avium, M. intracellulare.
Grupa IV : prątki szybko rosnące - w ciągu 7 dni w temperaturze 25 i 37 ° C kończą wzrost, tworząc dojrzałe kolonie. Przedstawiciel - M. fortuitum.
Wszystkie gatunki z rodzaju prątków, w tym saprofity, mają właściwości kwasoodporne.
Epidemiologia
Mykobakterioza nie przenosi się z człowieka na człowieka. Potencjalnie patogenne mykobakterie występują w organizmach roślin i zwierząt, drobiu i dzikiego ptactwa, rybach, występują powszechnie w wodach rzek, jezior, mórz i wodociągach. Metody oczyszczania wody nie zawsze zabijają mykobakterie. Dostając się do organizmu człowieka ze środowiska zewnętrznego, atypowe mykobakterie mogą nie powodować chorób, pozostając np. W mikroflorze jamy ustnej. Dlatego w celu potwierdzenia rozpoznania mykobakteriozy konieczna jest ponowna izolacja atypowych prątków z tego samego materiału patologicznego (plwocina, płukanie oskrzeli, materiał histologiczny) w przypadku wystąpienia odpowiednich objawów klinicznych i radiologicznych.
Rozwój mykobakteriozy ułatwiają:
• zagrożenie pyłem zawodowym ( zawody takie jak górnicy, odlewnicy, murarze, spawacze elektryczni);
• czynniki, które gwałtownie obniżają ogólną odporność choroby: alkoholizm, cukrzyca, rak, terapia immunosupresyjna, ciężkie zabiegi chirurgiczne, wycięcie żołądka, przeszczep narządu, AIDS;
• naruszenie odporności miejscowej z powodu chorób płuc: przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, zmiany gruźlicze, zapalenie płuc, astma oskrzelowa.