Objaw Raynauda (łac. phenomenon Raynaud) – napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp, pod wpływem zimna, emocji lub bez uchwytnej przyczyny. Choroba charakteryzujące się nagłym zblednięciem, następnie zasinieniem i zaczerwienieniem palców rąk, stóp, rzadko nosa oraz uszu, któremu towarzyszy zdrętwienie i ból. Objaw (choroba) występuje zwykle u młodych dziewcząt (średnia wieku: 14 lat). Częściej spotyka się go w krajach o chłodnym klimacie, głównie u osób z niskim ciśnieniem tętniczym. Wtórny objaw występuje w każdym wieku z przewagą u kobiet. Częstość występowania objawu Raynauda wynosi 3–4 proc. populacji. Na obszarach o chłodnym klimacie szacuje się jego obecność na około 30 proc.
Objaw Raynauda charakteryzuje się następującymi po sobie trzema fazami (nie występują one u wszystkich chorych):
faza zblednięcia – skurcz tętniczek i w następstwie niedokrwienie kończyn. Kolor kredowo- lub woskowoblady. Zblednięciu i ochłodzeniu towarzyszą zaburzenia czucia.
faza zasinienia – nagromadzenie w splocie podbrodawkowym skóry odtlenowanej krwi żylnej. Towarzyszy temu zdrętwienie i ból.
faza czynnego przekrwienia – zaczerwienienie, niewielki obrzęk, uczucie pieczenia skóry i gorąca.
Jeśli objaw Raynauda pojawia się w przebiegu konkretnej choroby, mowa o zespole Raynauda. Zespół Raynauda pojawia się zwykle w 3. lub 4. dekadzie życia i może towarzyszyć chorobom, które doprowadzają do zmniejszenia przepływu krwi przez tętnice palców (zespół Raynauda). Najczęściej są to miażdżyca i choroby tkanki łącznej (np. reumatoidalne zapalenie stawów, guzkowe zapalenie tętnic, toczeń rumieniowaty układowy, mieszana choroba tkanki łącznej).
Ryzyko pojawienia się objawu Raynauda występuje także u pianistów, maszynistek, operatorów młotów pneumatycznych czy pracowników chłodni. Napadowe blednięcie palców może wytapiać także po zażyciu niektórych leków i związków chemicznych, m.in. doustnych środków antykoncepcyjnych, preparatów alkaloidu sporyszu, leki immunosupresyjne (cyklosporyna A, metotreksat), kokainy.
Bez względu na to, jaką postać przyjmuje choroba, nie powinniśmy rezygnować z wizyty u lekarza. Leczeniem choroby Raynauda zazwyczaj zajmuje się lekarz pierwszego kontaktu, jeżeli jednak cierpimy na inne schorzenia albo zmagamy się z chorobą o dość intensywnym przebiegu może zdarzyć się i tak, że skieruje nas on do reumatologa.
Leczenie niefarmakologiczne polega na unikaniu ekspozycji na czynniki wywołujące (zimno, używki takie jak: kofeina nikotyna, amfetamina, sters).
Leczenie farmakologiczne opiera się na podawaniu blokerów kanału wapniowego, blokerów receptora α-adrenergicznego, azotanów, kwasu acetylosalicylowego i innych leków dobranych w zależności od indywidualnego przypadku .